zondag 6 februari 2011

Sjaak Allesgoed

Je hebt hier in Frankrijk de Loi Toubon, de wet uit 1994 genoemd naar de toenmalige minister van Cultuur Jacques Toubon en gericht op de bescherming van de Franse taal tegen engelstalige vervuiling. Zo staat dat niet in die wet, het gaat om de "défense du français en tant que langue de la République", en de verplichting haar te gebruiken en te verrijken, maar de bescherming betreft vooral het Engels, en de verrijking vindt plaats door Franse woorden te verzinnen voor Engelse begrippen. Vanwege dat Engels wordt Jacques Toubon ook wel Jack Allgood genoemd.

Hij heeft mooie woorden opgeleverd, die wet. Ordinateur is waarschijnlijk het bekendst, maar baladeur (walkman) vind ik mooier. Logiciel (software) en fournisseur (provider) waren even wennen; courriel (voor courrier électronique, e-mail dus) is leuk, maar heeft het niet helemaal gered en télécharger vind ik duidelijker dan downloaden, en is bovendien makkelijker te vervoegen.
Dat je woorden in je eigen taal bedenkt voor begrippen die oorspronkelijk van elders komen, vind ik ook mooi. Ik behoor tot die zeikerds die zich in Nederland ergeren aan 'al dat Engels', vooral als dat gebruikt wordt als er gewoon Nederlandse begrippen voor bestaan. Ik geef toe dat het ook wel iets arrogants en tegelijkertijd oubolligs en xenofoob heeft, je zo vast te houden aan je eigen taal, maar het is toch zeker ook charmant. (Ja, het Nederlands heeft woorden uit allerlei talen overgenomen, ik weet het). Bovendien stel ik me er een commissie bij voor met keurige dames en heren die uren discussiëren over een adequate franstalige vervanger van podcast, of peepshow. Dat is werk waar je toch de nodige taalfantasie voor nodig hebt.

De loi Toubon gaat niet alleen over nieuwe woorden, maar vooral over het belang om in het Franse openbare leven Frans te gebruiken. Meneer Toubon wenste overigens een strengere wet, maar die raakte in de knoop met de vrijheid van expressie. Je kunt iemand nu eenmaal niet verplichten numérique te gebruiken, als hij de voorkeur geeft aan digital, zeker niet in het privéleven. Nu wordt numérique toevallig veel gebruikt, maar ik ken niemand die het over een bogue heeft als hij een bug bedoelt, en het café hier om de hoek heeft gewoon een zone WIFI, en geen zone ASFI (accès sans fil).

Een nadeel van de wet, of in meer algemene zin: van het vasthouden aan het Frans, is dat Franstalige wetenschappelijke artikelen steeds minder worden gelezen door niet-Franse vakbroeders, wat ertoe leidt dat Franse universiteiten steeds lager scoren op internationale wetenschappelijke overzichten, en relatief weinig (veelbelovende) buitenlandse studenten aantrekken. En zo'n isolement zit een hoop mensen toch niet echt lekker.
Er komt langzaam, maar gestaag verandering in de visie op het Engels, en dat is nodig. Engels is nu eenmaal de internationale taal van de 21e eeuw, en dat zal het voorlopig ook wel blijven. 
Ondertussen hoop ik dat ze mooie woorden blijven verzinnen.

ps
Op de website van de DGLFLF (la délégation générale à la langue française et aux langues de France - over eenvoudig taalgebruik gesproken) is een mooi promotiefilmpje te vinden, en je kunt er onder veel meer ook doorklikken naar 'France Terme', als u per se het juiste Franse woord wil gebruiken.